بیوگرافی استاد اسماعیل واثقی
اسماعیل واثقی، نوازنده سنتور و تمبک، موسیقی‌دان، آهنگساز و رهبر ارکستر سال ۱۳۲۵ در شهر تبریز چشم به جهان گشود. برادر او، حسین، از آهنگسازان موسیقی فیلم در سینمای ایران است که در اروپا اقامت دارد. سال ۱۳۳۹ به هنرستان موسیقی ملی رفت.
در آن زمان آقای مفتاح و سپس حسین دهلوی ریاست هنرستان را بر عهده گرفت. او شروع به آموختن سنتورنوازی نزد اساتید بزرگی چون ارفع اطرایی، محمد حیدری، فرامرز پایور و حسین ملک کرد. اسماعیل واثقی از هم کلاسی‌های سوسن اصلانی بود. وی مدرک دیپلم خود را در هنرستان گرفت و وارد دانشکده موسیقی هنرهای زیبای تهران شد.
فعالیت هنری و موسیقایی استاد اسماعیل واثقی
در دانشکده موسیقی هم، برای یادگیری آهنگسازی از محضر هنرمندانی مثل هرمز فرهت، محمدتقی مسعودیه، علیرضا مشایخی و توماس کریستین دیوید بهره برد. بعد از اخذ مدرک لیسانس از دانشکده، تصمیم گرفت برای ادامه تحصیل به خارج از کشور برود.
در ابتدا استاد صفوت پیشنهاد داد که به فرانسه برود اما چون او به موسیقی شناسی علاقه نداشت، در سال ۱۹۷۵ میلادی به اتریش رفت و بعد از حدود سه سال از آکادمی موسیقی وین، در رشته آهنگسازی فارغ التحصیل شد و اواخر سال ۱۹۷۷ به وطن خودش بازگشت.
پس از بازگشت به ایران، هرمز فرهت که در آن دوران سمت ریاست دپارتمان موسیقی دانشگاه تهران را داشت به او کمک کرد که برای تدریس در دانشکده هنرهای زیبا مشغول شود و تا زمان انقلاب در آن جا مدرس بود. بعد از انقلاب به وین بازگشت.
حضور در گروه کلمنچیچ کنزرت
در آن جا نظر سرپرست گروه Clemencic Consort (کلمنچیچ کنزرت) که یک گروه موسیقیِ دنبال بازسازی موسیقی‌های دوران قرون وسطی بود به سنتورنوازی و نواختن سازهای کوبه‌ای او جلب شد و این آغازی بر شکل گیری همکاری چندین ساله اسماعیل واثقی با این گروه بود.
پس از بازگشت به تهران، این گروه موسیقی بارها برای اجرا از او در خواست به همکاری کرد و از آن جایی که هزینه رفت و آمد خیلی زیاد بود به وین رفت و در همان جا ماند.
این گروه برنامه‌های مختلفی را به اجرا می‌گذاشت. گاهی تریو و دوئت و گاهی برنامه‌هایی تحت عنوان اُورینت و اکسیدنت؛ اسماعیل واثقی در این برنامه‌ها کار شرقی اجرا می‌کرد و بعضی اوقات تمبک هم می‌نواخت، چون زمانی شاگرد مرحوم استاد حسین تهرانی بود.
معروف‌ترین اثری که گروه کلمنچیچ کنزرت اجرا می‌کرد و برای همه دنیا شناخته شده بود،”کارمینا بورانا اورجینال” نام داشت و نثری بود که از قرون وسطی جمع آوری شده بود. شکل اُرف آن طوری است که فقط کلام اثر حفظ می‌شود و موسیقی آن تغییر می‌کند، اما آن‌ها به همان شکلی که در اصل بود (اورجینال) اجرا می‌کردند.
آن‌ها در یکی از معروف‌ترین سالن‌های کنسرت دنیا که قدمتی ۱۰۰ ساله دارد، چندین بار روی صحنه رفتند. او در ۱۳۰ اجرا از اجراهای گروه در این سالن حضور داشت. ۲۲-۲۳ بار در سالن اُپرای برلین روی صحنه رفت و سپس این اجراها در سالن‌های اُپرای مونیخ، اُپرای فرانکفورت و خانه‌ی اُپرای لا اسکالا شهر میلان نیز تکرار شد.
او می‌گوید:« فکر نمی‌کنم که برای یک موزیسین ایرانی تا به حال همچین اتفاقی به‌لحاظ اجرا افتاده باشد.»
دیگر فعالیت های استاد اسماعیل واثقی
به جز فعالیت در گروه کلمنچیچ کنزرت، قریب به ۱۲ سال با یک ویولونیست مشهور اتریشی همکاری کرد که قطعاتش را خودش می‌نوشت و نام موسیقی او پانونییَن موزیک (محدوده‌ی بزرگی در اروپا که محل زندگی کولی‌هاست) بود. این ویولونیست اتریشی سعی داشت در تولید قطعاتش سنتور را به خوبی نشان دهد.
بعضی اوقات قسمتی از آثارش که مربوط به سنتور بود را اسماعیل واثقی می‌نوشت. اسماعیل واثقی ادعا می‌کند که بوسیله سازهای ایرانی برای فرهنگ وطن خود تلاش و چند میلیون نفر را با فرهنگ ایران زمین آشنا کرده است.
سال ۲۰۱۵، به واسطه شناختی که نسبت موسیقی قرون وسطی داشت، به یک پروژه موزیکال – نمایشی در سالن کنسرت هاوس وین دعوت شد. هر سال در این فستیوال یک موضوعی مشخص می‌شد و درباره آن نمایش موزیکال می‌ساختند. موضوع فستیوال در آن سال “پند و اندرز و توطئه” بود.
در ابتدا برای تولید نمایش، “کلیله و دمنه” پیشنهاد شد ولی اسماعیل واثقی به آن‌ها توضیح داد که این کتاب به فارسی امروز نوشته نشده و کسی آن را نمی‌فهمد. او با جمعی از متخصصان در حوزه ادبیات مشورت کرد و در نهایت منظومه “ویس و رامین” انتخاب شد.
او روی این منظومه‌ی ۸ هزار بیتی آهنگی گذاشت و آن را در طول ۴-۵ ماه آماده‌ی اجرا بر روی صحنه کرد و سعی کرده بود تا آن جا که امکان دارد موسیقی قدیمی‌تر باشد، چرا که هدف جشنواره این بود که موسیقی از دوره‌ی تیموری و صفویه باشد و ضرب و ریتم زیادی نداشته باشد. کار به صورت یک داستان‌سراییِ موزیکال به زبان اصلی بود و که در نوع خود بی نظیر بود. از این رو، مردم وین بدون آگاهی از آنچه قرار است روی صحنه برود، از دو ماه قبل تمامی بلیت‌های اجرا را خریداری کردند.
مدت زمان این اجرا یک و نیم ساعت بود که نیمی از آن به موسیقی تعلق داشت. این برنامه در سال ۲۰۱۶ در مونیخ هم به اجرا گذاشته شد.
سال ۲۰۰۸ در ایران، به مدت یک هفته در تالار وحدت، فرهنگسرای هنر و اصفهان موسیقی قرون وسطایی را اجرا کرد.
برخی دیگر از فعالیت‌ها و افتخارات هنری وی بدین شرح است:
- سه سال تدریس در هنرستان موسیقی ملی، دانشسرای هنر و دانشسرای عالی؛
- همکاری با یویوما (نوازنده ویلنسل)؛
- برگزاری حدود ۲۸۰۰ کنسرت در کشورهای مختلف
- دریافت عنوان “پروفسوری” از طرف وزارت فرهنگ اتریش برای ۳۳ سال فعالیت و کنسرت‌های آموزشی کودکان و نوجوانان؛
آثار
- چهارمضراب برای ۲ سنتور و ارکستر؛
- اورتور جهان پهلوان؛
- فانتزی برای تار و ارکستر؛
- ترانه‌های “شیدا” و “عارف” با صدای سیما مافیها؛
- آلبوم “فصل ایثار” با صدای سیامک علیقلی؛
- آلبوم “کوچه” و “آفتاب خوبان” با صدای بیژن بیژنی؛
- موسیقی فیلم “میعادگاه خشم” به کارگردانی سعید مطلبی؛
- موسیقی فیلم “سفر سنگ” به کارگردانی مسعود کیمیایی؛
- موسیقی فیلم “کوچه مردها” به کارگردانی ایرج قادری؛