راهنمای جامع مقایسه مضراب سبک و سنگین

مقایسه مضراب سبک و سنگین جزو مباحثی میباشد که برای علاقمندان به ساز سنتور دارای اهمیت است . سنتور جزو سازهای زهی مضرابی محسوب می‌شود و برخلاف خیلی از سازهای مضرابی دیگر همانند تار، سه تار، گیتار و … ، سنتور تنها ساز دو مضرابی است که می‌شناسیم؛

از این رو، مقایسه مضراب‌ها نقش بسیار مفیدی در نوازندگی سنتور دارند. از طرفی، مضراب تنها راه ارتباط و لمس ساز، توسط نوازنده است. در سازهایی مانند پیانو و ویلن نوازنده به نحوی ارتباط مستقیم و تماس فیزیکی نیز با ساز خود دارد اما سنتور تنها سازی است که نواختن آن از طریق مضراب‌ها انجام می‌شود. بنابر آنچه گفته شد، بدیهی است که کیفیت مضراب‌ها نیز خیلی مهم است.

ما در مقالات قبلی به بررسی ویژگی‌های مختلف یک مضراب استاندارد پرداختیم و در آینده نیز در مورد آن‌ها صحبت خواهیم کرد؛ اما امروز و در این نوشته بصورت تخصصی درباره وزن مضراب‌ها بحث خواهیم کرد.

سبک نوازندگی:

در سنتور نوازی سبک‌های مختلفی وجود دارد. ویژگی عمده قدما و نوازنده‌های ابتدایی سنتور این بود که در سبک نوازندگی خود از مضراب‌های زیاد و پاساژهای پُر مضراب استفاده نمی‌کردند و صرفاً بر مبنای ردیف‌نوازی اجرا می‌کردند. معمولاً اکثر مضراب‌هایی که در آن دوره توسط اساتیدی مثل حبیب سماعی، ابوالحسن صبا و دیگران استفاده می‌شد، دارای سر بزرگ‌تر با فضای بیشتری بودند؛

زیرا، عموماً آن‌ها را بدون نمد می‌نواختند. در نتیجه وزن مضراب‌های اولین نوازندگان سنتور، سنگین‌تر بود ولی به تدریج شکل سرگیوه‌ای سر مضراب کوچک و کوچک‌تر شد تا اینکه در مضراب‌های امروزی اندازه سر مضراب و به دنبال آن وزن مضراب کمتر شده است.

از زمان استاد پایور و بعد از آن استاد مشکاتیان، بواسطه‌ قطعاتی که ساخته شد و پاساژها و قطعات، بخصوص چهار مضراب‌ها پر مضراب‌تر بودند لازم بود که نوازنده بتواند حرکات سریع انجام دهد؛ لذا، از آن زمان به بعد بود که نوازنده‌ها روی وزن مضراب خود حساسیت بیشتری نشان دادند و این مسئله برای آن‌ها اهمیت یافت.

پس از آن، پاساژهای پیچیده، حرکات سریع، قطعات پلی‌ فونی یا چند صدایی سبک استاد اردوان کامکار، نوازندگان را وادار به استفاده از مضراب‌های سبک‌تری کرد تا بتوانند به راحتی اجرا و حرکت لازم را روی سنتور داشته باشند. امروزه نیز با آمدن سبک‌های نوین مثل سبک اساتید آقایی، بهرامی فرد و … اغلب از مضراب‌های سنگین استفاده نمی‌شود اما اینکه مضراب تا چه حدی سبک‌تر باشد کاملاً به سبک نوازندگی بستگی دارد.

عوامل مؤثر بر وزن مضراب

مهندسی و شکل مضراب (به ویژه سر مضراب):

هرچه سر مضراب بزرگتر باشد، وزن و حسی که از وزن مضراب به نوازنده می‌دهد، بیشتر است.

ضخامت ساقه مضراب:

به طور کلی، ساقه مضراب قسمت بشتری از ساختمان مضراب را تشکیل می‌دهد؛ بنابراین، اگر ساقه‌ی مضراب ضخیم‌تر باشد، قطعاً وزن مضراب هم سنگین‌تر است و هر چه ساقه‌ی مضراب ظریف‌تر و باریک‌تر باشد، وزن مضراب نیز سبک‌تر خواهد بود.

شمشیری مضراب:

شمشیری مضراب، به دلیل اینکه به هنگام نوازندگی به همراه دست نوازنده بالا و پایین می‌رود، میزان ضخامت آن بر وزن مضراب تأثیر دارد، اما نه به اندازه دو عامل قبل!

مهم‌ترین نکته این است که باید یک هارمونی و هماهنگی بین سه قسمت پنجگی، ساقه و سر مضراب وجود داشته باشد؛ به عنوان مثال، اگر سر مضراب اندازه بزرگی داشته باشد، ولی ساقه مضراب باریک باشد، این عدم توازن  و هماهنگی، مخصوصاً در سبک‌های نوین سنتورنوازی مشخص شده و باعث می‌شود نوازنده، اجرای خوبی نداشته باشد و  همچنین آسیب پذیری مضراب از ناحیه ساقه هم بالا می‌رود.

نتیجه اینکه باید همیشه نسبت طلایی در مضراب رعایت شود (اگر مضراب را از قسمت ساقه روی انگشت قرار دهیم، باید مکانی که به تعادل و بالانس می‌رسد، جایی باشد که نسبت طلایی در کل ساختمان مضراب رعایت شده باشد).

جنس چوب:

اهمیت تاثیر جنس چوب بر وزن مضراب را با بررسی انواع چوب‌هایی که در ساخت مضراب بکار می‌روند، نشان می‌دهیم. مثلاً، مضراب عناب بدلیل بافت متراکم و چگالی بالایی که دارد، نسبت به مضراب گردو چوب سنگین‌تری است. از آنجاییکه چوب عناب ضخیم‌تر است، می‌توان، مضراب‌های ضخیم‌تر و با مقاومت بیشتری ساخت که در عین استاندارد بودن وزن، ظرافت خود را نیز حفظ کنند.

در خصوص چوب گردو نیز این مسئله مهم است که چوب در چه مناطقی رشد کرده باشد و مثلاً در مناطق کویری، خشک و سرد به دلیل اینکه آب کمتری دارد، چوب متراکم می‌شود و همچنین در مناطقی که چوب بیشتر در معرض وزش باد قرار دارد، حالت چوب تغییر می‌کند و نقش‌ها و موج‌هایی در آن شکل می‌گیرد که به اصطلاح، آن‌ها را چوب فِر دار می‌گویند.

نمد:

شما می‎‌توانید با نمد، وزن مضراب خود را کنترل کنید؛ به این صورت که اگر از نمد ضخیم‌تر و به اندازه بیشتر استفاده کنید، وزن مضراب بالاتر می‌رود. موارد دیگری مثل میزان چسب و استفاده از نخ برای پیچیدن نمد نیز در وزن مضراب مؤثر هستند.

مقایسه مضراب سبک و سنگین؟

همان طور که قبلاً گفته شد مقایسه مضراب سبک و سنگین تا حد زیادی بستگی به سبک نوازندگی دارد و نوع سبک نیز از دوره متوسط به بالا مشخص میشود. و اینکه نوازنده بیشتر علاقه‌مند به ردیف نوازی است یا قطعات تکنیکی مشابه به سبک اردوان ‌کامکار، مسئله مهمی برای انتخاب نوع و وزن مضراب است. به این سوال که بیشتر برای هنرجویان مبتدی پیش می‌آید که «آیا مضراب سنگین برای شروع بهتر است یا سبک؟»

باید اینگونه پاسخ گفت که دو بار متفاوت از وزن مضراب وجود دارد:

در مقایسه مضراب سبک و سنگین ، برخی عقیده دارند با استفاده از مضراب سنگین دست در نوازندگی قوی‌تر می‌شود و برخی نیز معتقدند اگر از مضراب سبک استفاده کنیم دست به وزن کمتری عادت می‌کند و این مسئله باعث قدرتمندتر شدن دست میشود و نباید روی وزن خود مضراب حساب باز کرد.

اما مسئله اینجاست که شما با هر مضرابی ساز بزنید و تمرین کنید به تدریج به آن عادت می کنید ولی اگر قصر نواختن قطعات خاص را دارید مضراب متناسب با همان سبک را انتخاب کنید. روشن است که برای نواختن قطعات پر مضراب نیاز به یک مضراب با وزن متوسط رو به پایین دارید.

ولی به طور کلی مضراب باید دارای حداقل ویژگی هایی باشد؛ برای مثال، ساقه مضراب نباید بطور نامتعارف ضخیم باشد. معمولاً مضراب‌هایی که با قیمت پایین‌تری در بازار وجود دارند دارای کیفیت پایینی بوده و نسبت طلایی در آنها رعایت نشده است و همچنین به دلیل اینکه سری کاری انجام می‌شود حتی ممکن است وزن دو تا مضراب نیز با هم فرق کند. در مقابل مضراب نباید بسیار زیاد ظریف باشد؛ زیرا، استفاده از آن برای یک هنرجوی مبتدی مناسب نیست.

اگرچه هنرجوی مبتدی با هر مضرابی که شروع کند به وزن آن عادت می کند، اما بنا به توصیه بسیاری از اساتید بهتر است بعد از گذشت مدتی از نوازندگی کم کم مضراب‌های خود را به سمت مضراب‌های حرفه‌ای‌تر ببرد و با مقایسه مضراب سبک و سنگین مضراب مورد نظر خود را استفاده کند.

منظور از مضراب حرفه‌ای فقط سبک بودن آن نیست؛ ساخت، ظرافت، پنجگی و … نیز مسائل مهمی هستند. معمولاً مضراب‌های متعارف و استاندارد بدون نمد، وزن حدود ۲ تا ۵/۲ گرم دارند. این باور نیز وجود دارد که مضراب‌های سنگین برای تمرین‌های تکنیک مثل ریز، دراب و… مناسب است که باور خیلی درستی نیست، چرا که بالاخره تمرین‌های تکنیک‌ها نیز باید با مضرابی انجام شود که قرار است با آن‌ها نوازندگی شود. اگر تمرین ها را تیم با مضرابی سنگین تر و نوازندگی ها را با مضراب سبک تر انجام شود این دوگانگی عموماً باعث بروز مشکلاتی خواهد شد.

به توصیه مدرس خود و مقایسه مضراب سبک و سنگین برای خرید مضراب توجه کنید. اگر هنرجوی دوره متوسطه یا عالی هستید و یا قطعات تکنیکی اجرا می‌کنید مضراب‌های سنگین برای شما مناسب نیستند اما در مجموع مضرابی که با ساختمانش راحت هستید و وزنش شما را اذیت نمی‌کند بهترین انتخاب است.

در ساخت مضراب‌های طُرقه این دقت انجام شده و ویژگی‌های کلی و کیفیت اساسی که باید هر مضرابی داشته باشد رعایت شده است. اما در عین حال، اگر نوازنده‌ای حرفه‌ای مضراب نازک‌تری بخواهد، این امکان وجود دارد که مضراب‌های نازکی برای او تولید شود.

شما می‌توانید برای دیدن نمونه‌های مختلف به صفحه مضراب طرقه مراجعه نمایید.

ویژگی های مضراب و عوامل تاثیر گذار در وزن مضراب

مضراب برای یک نوازنده سنتور به مثابه بالهای یک پرنده است. همانطور که یک پرنده به بالهایی با مشخصات فیزیکی خاص برای پرواز نیاز دارد، یک نوازنده سنتور هم برای نوازندگی، به مضراب با مشخصات فیزیکی استاندارد نیازمند است.

یکی از مهمترین فاکتور های فیزیکی مضراب که همیشه برای نوازندگان سنتور از اهمیت بالایی برخوردار بوده، وزن مضراب است. معمولا هر نوازنده ای بسته به سبک نوازندگی مضراب های سبک متوسط و یا سنگین را برمی گزیند. اما از دغدغه های هنرجویان تازه کار، این است که کدام مناسب تر است، مضراب سنگین یا سبک!

در سلسله نوشته هایی تلاش خواهیم کرد که مضراب سنتور را از لحاظ ویژگی های مختلف بررسی کنیم. در این مقاله به بررسی وزن مضراب خواهیم پرداخت.

در گذشته بسیاری از مدرسین و نوازندگان بر این باور بودند که مضراب های سنگین سبب تقویت عضلات دست شده و این قدرت دست برای نوازندگی بسیار مناسب می باشد. حتی بعضی از مدرسین به هنرجویان خود تمرین مضراب زدن با قاشق و یا اجسام سنگینی مانند آن می دادند! بر اساس علم پزشکی نیز این مساله کاملا رد شده است، چرا که بدن ما متناسب با هر وزنی نیروی مورد نیاز آن را صرف می کند و اگر این فرضیه درست بود همه اساتید سنتور ما باید از ورزشکاران پرورش اندام می بودند!

به طور کلی هر نوازنده ای پس از مدتی استفاده از یک مضراب، به وزن و فرم آن عادت کرده و همیشه تعویض مضراب در ابتدا مشکلاتی برای وی به وجود می آورد. معمولا هر یک از نوازندگان صاحب سبک، مضرابی با مشخصات خاص همان سبک، به هنرجویان خود توصیه می کنند.

به عنوان مثال، در سبک نوازندگی بدون نمد، معمولا از مضرابهای سرپهن استفاده می کنند و غالبا دارای ساقه ای ضخیم تر نسبت به مضراب های دیگر هستند. طبعا نمی توان از این مضراب ها برای اجرای قطعاتی با سرعت بسیار بالا استفاده کرد. همانطور که شاید صدای ساز لطفی نداشته باشد اگر از مضراب های معمولی به جای مضراب های سرپهن در این سبک از نوازندگی استفاده کنیم.

یا مثلا مضرابی که استاد اردوان کامکار در نوازندگی خود استفاده می کنند، به خاطر انجام حرکات پاساژوار با سرعت و تکنیک بالا که از ویژگی های ذاتی این سبک می باشد، به نسبت مضراب های دیگر وزن کمتری دارند.

اما تعریف سبکی یا سنگینی مضراب، کاملا نسبی است. یه این معنی که مضرابی که برای یک نوازنده سبک بوده، ممکن است برای نوازنده ای دیگر سنگین باشد. لذا نمی توان به صورت مطلق تعریفی از مضراب سبک و یا سنگین ارائه داد. اما می توان گفت وزن بدون نمد اکثر مضراب های حرفه ای موجود در بازار، چیزی در حدود دو تا دو و نیم گرم است.

وزن مضراب به چند عامل تاثیرگذار و مهم بستگی دارد که شاید بتوان گفت نمد استفاده شده مهمترین آن است. شما می توانید با تغییر نمد، وزن مضراب خود را کمتر یا بیشتر کنید. یعنی اگر احساس می کنید وزن مضراب شما مناسب نیست، اولین کاری که می توانید انجام دهید، تعویض نمد است. اینکه نمد مضراب شما چه ضخامت و ابعادی داشته باشد و یا حتی اینکه از چه چسبی برای چسباندن نمدها استفاده می کنید از عوامل تاثیر گذار در وزن مضراب است. قبلا در مقاله ای به ویژگی های یک نمد استاندارد صحبت کرده ایم.

جنس چوب مضراب ها

جنس چوب مضراب ها نیز تاثیر بسزایی در وزن مضراب دارد. برخی از چوبها به خاطر بافت متراکم تر دارای چگالی بیشتری بوده و مضراب های ساخته شده از آنها به نسبت چوبهایی با بافت نرم تر، دارای وزن بیشتری هستند.

حتی در یک تنه درخت، مغز چوب بافت متراکم تری دارد و هر چه از مرکز تنه دور می شویم بافت چوب نیز نرم تر می شود. اکثر مضراب های موجود در بازار از چوب گردو ساخته می شوند. اما چوب های دیگر مانند چوب عناب، زرشک و شمشاد نیز برای ساخت مضراب بسیار مناسب می باشند.

الگوی مضراب ها

عامل دیگر موثر در وزن مضراب در مقایسه مضراب سبک و سنگین ، الگوی مضراب است. به عنوان مثال مضراب هایی که دارای سر بزرگتری می باشند، غالبا وزن بالاتری نیز دارند. ظرافت ساقه مضراب نیز در وزن آن بسیار تاثیر گذار است و مضراب های با کیفیت دارای ساقه ظریف و متناسبی هستند. همچنین پنجگی و حلقه مضراب اگر ظرافت لازم را نداشته باشند سبب سنگین شدن مضراب ها می شود. لذا اگر مضراب سنگین نمی پسندید، هنگام خرید، حتما به ظرافت پنجگی و ساقه مضراب ها دقت کنید.

امیدواریم مطالب گفته شده در این مقاله به شما در انتخاب مضراب مورد نظر کمک کرده باشد . برای تهیه مضراب به سایت مضراب شاپ مراجعه کنید.

نگارش و تدوین: تیم تولید محتوای مضراب شاپ

هر گونه کپی برداری بدون ذکر نام و لینک مضراب شاپ قابل پیگرد می باشد.