یکی از مهم ترین عواملی که در شروع کار یک نوازنده سنتور میتواند تاثیرگذار بوده و نقش بسزایی در موفقیت نوازنده سنتور داشته باشد راهنمای خرید سنتور میباشد. هنر همیشه در روزهای سخت منجی آدم‌ها بوده. به ویژه هنر موسیقی که اولین هنر بین ۷ هنر میباشد. موسیقی از صدا و سکوت تشکیل شده و برای بیان احساسات به هیچ واسطه‌ای جز ساز نیاز نداره. برای نواختن ساز هم هیچ‌وقت دیر نیست؛ وقتی فرا گرفتن موسیقی رو شروع کنید خواهید دید که زندگی‌تان تا چه حد با نواختن یک ساز تغییر میکنه.
از طرفی خرید ساز خوب باعث افزایش انگیزه هنرجو میشه و ادامه مسیر رو راحت‌تر میکنه. اما در مقابل یه ساز بدون کیفیت هم میتونه همه‌ی انگیزه یه هنرجو رو از بین ببره و هرچی هنرجو تلاش کنه و کارش خوب باشه اما صدای خروجی ساز خوب نباشه و این یعنی یه فاجعه. البته این فاجعه قابل پیشگیریه. شاید بپرسید چطوری؟ خوب مسلما با انتخاب و تهیه یه ساز باکیفیت می‌تونید از این فاجعه جلوگیری کنید.
در این مقاله سعی کردیم ویژگی‌های یه ساز خوب رو به طور کامل بیان کنیم تا شما سنتوری‌ها هم بتونید یه ساز باکیفیت انتخاب کنید و مطمئن باشید تلاشهاتون به هدر نمیره.
از طرفی باید به این نکته توجه کنیم که خیلی از نوازنده‌ها با سازِ خیلی حرفه‌ای شروع نمی‌کنن و اکثراً با یک ساز معمولی و یا متوسط رو به بالا شروع می‌کنن و بعداً سازشون رو تعویض می‌کنن. یعنی همونطور که خودشون در حال پیشرفت هستن سازشون هم ارتقاء پیدا میکنه و این بهترین راه یادگیری موسیقیه.
ویژگی‌های یک ساز سنتور خوب
مهم‌ترین ویژگی یه سنتور باکیفیت، خوش‌صدا بودن و خوش کوکی سازه. این ویژگی‌ها برای سنتور خیلی مهمه چون سنتور تعداد سیمهاش زیاده و این ازدیاد سیم‌ها در کوک، خیلی اهمیت داره؛ مثل سازهای تار و ویولون. چون حتی اگر یک سیم هم مشکل کوک داشته باشه عملاً نوازندگی هنرجو رو تحت تاثیر قرار می ده.
همیشه قبل از خرید ساز از مشورت و راهنمایی معلم یا استاد کمک بگیرید. به خصوص در خرید ساز سنتور. چون به دلایلی با تعدد سازنده‌های این ساز روبرو هستیم و عموماً در هر شهر ایران، دو یا سه نفر هستن که سنتور می سازن. (شاید به دلیل چالش‌های کمتری که ساخت ساز سنتور داره)
موارد مورد توجه در فرایند خرید یک ساز باکیفیت سنتور باید اینا رو مدنظر داشته باشین:
صدای ساز سنتور
صدای ساز سنتور باید از یک همنواختی مناسب بین پوزیسیون‌ها برخوردار باشه یعنی جنس و رنگ صدا روی سیم‌های زرد و سفید و سیم‌های پشت خرک خیلی متفاوت نباشه.
حجم صدا سنتور
حجم صدا سنتور هم در هر قسمت یا پوزیسیون نباید تغییر کنه و حجم قابل قبول و مشخصی داشته باشه. معمولا در سنتورهایی که کیفیت پایین‌تری دارن در سیم‌های زرد این اتفاق میفته که حجم صدا روی قسمت بالاییش زیاد باشه یا در قسمت‌های پایین صدا کم باشه. یعنی صدا به خصوص در سیم‌های زرد نباید رها باشه. این موضوع حتما باید چک بشه.
یه روش معمول اینه که روی سیم‌های زرد از اول تا آخر بزنیم و بعد متصلش کنیم به سیم‌های سفید یا از سیم‌های سفید متصل بشه به پشت خرک و برعکس.
هنگام اتصال نباید به طور ناگهانی رنگ صدا تغییر کنه و یه جورایی شنونده باید احساس کنه که سیم‌های سفید از حاظ جنس و رنگ صدا در ادامه‌ی همون سیم‌های زرد هستند. معمولا برای خرید سازهای حرفه ای، انتخاب بر اساس صدا اتفاق میفته تا ویژگی‌های ظاهری. اما یک سری ویژگی‌های ظاهری هم هستن که خیلی مهمن و روی کیفیت ساز و بالطبع صدای ساز تاثیر مستقیم دارن پس شما باید همیشه به عنوان یه نوازنده بهشون دقت کنید.
سیم‌های ساز سنتور
برای سیم های ساز سنتور باید توجه داشته باشید که کیفیت مناسب سیم‌های استفاده شده روی ساز: سیم‌های زرد نباید خیلی زرد درخشان باشن. معمولا سیم‌های بدرای آلمانی مارک خوبیه.
چوب استفاده شده در ساز
معمولا چوبهای فردار(حالت موجدار در سطحشون دارن). به خصوص وقتی در نور تغییر زاویه میدین چوبهای فوق العاده با کیفیتی هستن، چون تحت فشار توی شرایط مختلف بوجود اومدن و بالطبع تاثیر خوبی در خوش صدایی ساز دارن.
چوبی که ساز از جنس آن است نباید ترک یا در محل درزها، بازشدگی یا بتونه‌کاری شده باشه، این مشخصات نشانه ضعف کاره و اصولا سازی که ترک داره یا بتونه‌کاری شده ساز باکیفیتی نیست. معمولاً سنتورها رو با چوب گردو می سازن و البته بدون رنگ و ازطرفی سازنده‌ها از بافت طبیعی چوب گردو برای سنتور بهره می برن.
اما اگه با سازی مواجه شدید که رنگ شده باید بدونید که رنگ‌کردن چوب اغلب برای پوشوندن مشکلات ظاهری(گره، کر‌م‌خوردگی و یا سوراخ) ساز استفاده میشه. پس خیلی دقت کنید!!!! در نگاه اول ممکنه ظاهر شکیلی داشته باشه برای همین رنگش می‌کنن اما خیلی از سازهایی که رنگ هم شدن می تونن کیفیت صدای خوبی داشته باشن.
اندازه و ابعاد سنتور
اندازه و ابعاد سنتور باید استاندارد باشد از ظاهر نیز میشود تشخیص داد اما برای تازه‌کارها که از روی ظاهر به اندازه صحیح ساز نمیرسند باید گفت معمولا اندازه‌ی سنتور سُل کوک به شرح زیر است:
۱- اندازه کلاف جلو (ضلع بزرگتر) ۹۰ سانتیمتر
۲- اندازه کلاف بالا (ضلع کوچکتر) ۳۷ سانتیمتر
۳- اندازه کلاف‌های جانبی (راست و چپ) ۳۸ سانتیمتر
۴- ضخامت چوب کلاف ۱۸ میلیمتر
۵- ارتفاع کلاف ۵۰ میلیمتر
این چهار تکه طوری باید به هم چسبانده بشن که کاملا به هم جفت بشن و درزی بینشون نمونه.
گوشی‌ها
گوشی‌ها و نظم اتصالشون هم یکی از نکات مهمیه که باید در انتخاب سنتور بهش توجه کنید. یعنی شما وقتی از بالا و به هر ردیف چهارتایی گوشی‌ها نگاه می‌کنید باید در یه امتداد باشن و چپ و راست نشده باشن.
وقتی نامتقارن باشن احتمال در رفتن کوک هنگام نوازندگی زیاده و جدای از اون ظاهر زیبایی هم نداره. هم از بالا باید نگاه کرد و هم وقتی افقی نگاه می‌کنیم باید نظم داشته باشن. توجه کنید در محل قرارگیری گوشی‌ها هم ترک خوردگی یا شبیه این وجود نداشته باشه.
گره سیم‌ها
جایی که به سیمگیر وصل میشن باید نظم داشته باشن. باید به اندازه کافی تابانده شده باشن (زیاد تابانده نشده باشن و کم هم تابانده نشده باشن به طوریکه بروی قسمت شیطانک سنتور قرار بگیرن،. گره سیم نباید تا قسمت شیطانک بیاد). چون مهمه اگه یه گره سیم، شل باشه قطعا بعد از مدتی کوک باز میکنه یا باعث میشه فشار سیم رو نتونه تحمل کنه؛ به خصوص وقتی کوک‌ها بالاتر میرن یا سیم‌ها سخت‌تر میشن.
خرک‌ها
خرک ها در هر قسمت مثلا روی سیم‌های زرد یا سفید باید از خرک‌های یک دست و از یک نوع استفاده بشن. معمولا سازنده‌های آماتور یا آنهایی که سازهای خیلی باکیفیتی تولید نمی‌کنند ممکنه در قسمت سیم‌های سفید از دو نوع خرک استفاده کنند این تفاوت خرک جدای از اینکه شکل و ظاهر ساز رو تحت تاثیر قرار میده، در انتقال نیرو و ارتعاش به صفحه ساز هم تاثیرگذاره. اصولا خرک سیم‌های زرد نسبت به خرک سیم‌های سفید حدودا یک میلیمتر کوتاهترند.
صفحه ساز در زیر و روی سنتور
این صفحه نباید تاب داشته باشه. تاب صفحه زیر سنتور رو میشه با قراردادن سنتور روی یک سطح صاف مثل یک میز تشخیص داد. اگر چوب تهیه شده در سنتور در ابتدا خشک نبوده باشه بعد از مدتی ساز تاب برمی داره و بعضا این قوس در صدای ساز هم تاثیرگذاره و هم ابعاد و اندازه های تغییر میکنه و این قطعا در صدای نهایی ایجاد شده توسط سنتور موثره.
سطح بالایی سنتور رو هم باید با نگاه‌کردن از بالا و پهلو بررسی کرد. معمولا جایی که پُلهای سنتور قرار می‌گیرن باعث میشه یک قوس روی صفحه ایجاد بشه و این قوس هم خودش به مرور میتونه باعث بدصدایی ساز بشه. پس حواستونو جمع کنید.
رطوبت و ضد رطوبتی ساز
اگر در منطقه رطوبتی هستین این میتونه مهم باشه چون معمولا چوب وقتی در معرض رطوبت قرار می‌گیره به مرور تاب برمی‌داره و مشکل‌دار میشه. بنابراین برخی از سازنده‌ها به این سبک رو آوردن که ساز رو در برابر رطوبت مقاوم کنن و در اصطلاح آب گریز. برای این منظور موادی رو در تهیه ساز استفاده می‌کنن که باعث میشه آب به ساز نفوذ نکنه.
بودجه برای تهیه سنتور :
به طور کلی یک فاکتور خیلی مهم در خرید ساز بودجه شماست. حتی یک هنرجو که تازه داره شروع میکنه میتونه یک ساز خیلی باکیفیت بخره. هرچه بودجه بیشتر باشه و از طرفی مشورت با اساتید و سازندگان و متخصصان انجام بشه میشه ساز بهتری خرید. میشه از سازنده‌های سازی که معروف‌تر هستن و به نوعی امتحان خودشون رو پس دادن و سازهای زیادی تولید می‌کنن با قیمت مناسب‌تری ساز تهیه کرد.
البته تعداد مهرهای ساز هم خیلی باب شده. اکثر سازنده‌ها سازهای یه مهر، دومهر، سه مهر یا حتی یه مهر ویژه، دومهر ویژه و … می سازن. خیلی از اینا نمیتونه ملاک کیفیت ساز باشه چه بسا سازهای یه مهری که صدای تولیدیشون خیلی باکیفیت‌تر از چند مهرهای ویژه است. چون سازنده بر اساس فاکتورهایی مهرها رو میزنه که بعد از اینکه سیم‌ها بسته شدن و صدای ساز رو شنیدیم شاید اون فاکتورها خیلی مهم نباشن و صدای ساز یه مهر شاید از دومهر بهتر باشه. عموما اونایی که تعداد ساز زیادی می‌سازن، کیفیت یه مهرها و دومهرهاشون معمولا در یه رنجه و با درصد خیلی کمی تفاوت.
بنابراین به طور کلی میشه گفت جدای از در نظر گرفتن نکات ظاهری و کیفی، نکته خیلی مهم اینه که شما بتونید صدای ساز رو بشنوید یا اینکه از مشاوره معلم یا استادتون استفاده کنید و یا کسی که بهش اطمینان دارید و میدونید تخصص کافی در این زمینه داره.